Le os relatos gañadores do XIII Certame de Microrrelatos FEIRACO.
1º premio Categoría Adultos – Ramón Domínguez, Carmela
Cibrán era un bo mozo. O mellor bailador do grupo. O máis feito. O que pegaba os chimpos máis altos.
Carmela devecía por ir ás festas só por velo a el.
Poñíase diante do palco e non lle quitaba o ollo de enriba ata que remataba a actuación. Tanto lle gustaba, que mesmo se meteu na banda e comezou a ir aos ensaios para telo máis cerca.
Pero mentres as outras mozas cantaban e tocaban a gaita, o pandeiro, o bombo e o tamboril, ela dedicábase a esfollar as ferreñas da súa pandeireta.
Quéreme.
Non me quere.
Quéreme.
Non me quere.
Quéreme.
Non me quere.
Mais aquel final malfadado xa era coñecido de antemán ao ser o dela un instrumento de nove pares.
Así e todo, arrigoullas unha a unha, devagar mais sen piedade, sen ser apenas consciente de que a folla de lata de que estaban feitas lle cortaba os dedos e manchaba a pelica co seu sangue namorado.
Perdera a cabeza por Cibrán.
Quen sabe se estaría tamén a perder o tempo, pensou cando escoitou o mozo dedicarlle a outra aquela copla que ela tantas veces cantara:
Sei cantar e sei bailar
sei tocar a pandeireta
a que se case comigo
leva a música completa.
Pero o que non estaba disposta a perder Carmela era a esperanza.
O día do patrón, Carmela non puido tocar por mor da súa pandeireta fanada.
Pero si puido cantar. E, mirando a Cibrán mentres bailaba coa outra, berroulle
en silencio:
Regaliño dos meus ollos,
prenda das miñas entrañas:
se non te casas comigo,
por que non me desenganas?
Porque, no fondo, Carmela sabía que os pétalos das margaridas, e tamén as
ferreñas das pandeiretas, ás veces, erran nos seus vaticinios.
O anillo do meu dedo
é de diamante moi fino:
heicho de dar, meu Cibrán,
cando te cases comigo.
2º premio Categoría Adultos – Tomás Rodríguez, Galicia campo de artistas
Hai moito tempo, cando o Courel cortaba o ceo coas súas puntas afiadas, existía unha vila máxica no corazón de Galicia. Cada domingo, co eco das campás baixando polas corredoiras, o campo da feira enchíase de vida. O aire enfeitizábase con arrecendos doces e salgados, e as voces entrecruzábanse nunha melodía, porque alí a xente non falaba: cantaba.
Cada familia ofrecía un don: os cesteiros facían cestos sen fondo; os ferreiros forxaban ferramentas que só funcionaban cando se empuñaban con coraxe; as tecedeiras fiaban coa espuma do mar redes irrompibles e encaixes para os días de festa; os escribáns, sempre coas mans manchadas de tinta, vendían palabras que nunca se borraban da memoria e inventaran mil formas para nomear a choiva; os panadeiros cocían pan con cheiro a infancia; e os oleiros moldeaban cerámica que mudaba segundo o humor do dono. A familia Pérez, coñecida pola súa mestría na creación de instrumentos, era das máis respectadas. Mais a súa filla, Tareixa, non herdara o don: era muda. Sempre andaba polo obradoiro, ollando, calada, o que os demais sabían facer.
Un día chegou ao mercado un forasteiro. Vestía traxe negro e falaba de máquinas e modernidade. Pouco a pouco convenceu ó pobo de que aqueles oficios non tiñan futuro, e que falar cantando era
cousa de xente atrasada. Cegados por promesas de diñeiro, as familias pecharon os obradoiros e marcharon buscando un novo porvir. Pero, mentres a vila se esvaecía, os Pérez decidiron quedar.
Un domingo, Tareixa achegouse ao campo onde antes se celebraba a feira. Entre obxectos esquecidos atopou un aro de cestería, un anaco de tea e uns discos de ferro. Inspiradapolo que vira facer tantas veces aos seus pais, creou un instrumento único: unha pandeireta de fragmentos dos antigos oficios. Non tiña cordas nin teclas, nin era de metal dourado. Cada ferreña representaba unha familia, unidas ao mesmo ritmo. E entón, sucedeu o inesperado:
Tareixa comezou a cantar. Era coma se a vila falase a través dela. Os seus
pais correron emocionados a abrazala. Agora sabían cal o seu maior don:
devolverlle á xente aquela música na que falaban os seus devanceiros e que
todos esqueceran.
Tareixa pasou a vida vagando por vilas e cidades de Galicia. A súa voz nunca
se quebrou, e as súas mans nunca erraron un alalá. Din que, co seu canto,
moitos lembraron as súas raíces. Senón, ¿como se explica que os emigrantes
galegos chegasen a América cunha maleta sen fondo chea de recordos
intactos? ¿Ou que, cando o mar se manchou de chapapote, milleiros lle
devolveran a espuma coma bordando un encaixe? ¿Ou que, os veciños dos
montes apagasen os lumes coma coma antigos ferreiros?
Algúns din que a vella Tareixa xa morreu. Outros, que camiña máis amodo.
Pero está claro que fixo cantar a Galicia de novo. E cando escoites soar unha
pandeireta e sintas un estremecemento no peito —coma se o corazón tropezase
cos seus latexos—, non teñas medo. É que estás a lembrar quen es.
3º premio Categoría Adultos – Gemma Rojo, Ao compás da xata e Manuela
En Currelos, no corazón do Saviñao, vivía Manuela, unha rapaza nova que traballaba arreo. A horta da casa era a máis verde da contorna e as vacas rubias do país, que ela atendía con mimo, a envexa da parroquia.
Manuela comezara de pequena, tocando a tapa dunha vella pota a xeito de pandeireta, mentres a súa avoa Elena lle cantaba coplas. Aos 10 anos herdou, da tía Maruja, unha pandeireta vella, con arrecendo a verbena e augardente, á que lle faltaban varias ferreñas. Agora si, Manuela tocaba e cantaba en canta foliada había na Ribeira Sacra.
No ano no que ía cumprir 15 anos Manuela ía a debutar como pandereteira na festa da parroquia polo que, uns días antes da gran data, decidiu levar a vella pandeireta con ela e, mentres gardaba o gando, ensaiar un pouco.
Xata, unha das vacas da casa, con máis xenio ca unha sogra sen filtro, teimuda e con ollos de pouco fiar, púxose a escoitar a rapaza mentres cantaba, remoendo con cara de xuíza de concurso de talentos. Manuela cantaba:
“Sein cantar e sein bailar
sein toca-la pandereta
o que se case comigo
leva música completa”
Estaba tan metida na canción que non viu como a Xata se achegaba paseniño, empurrada pola curiosidade… A vaca, sen querer, meteulle unha cabezada na pandeireta e saíu voando, describindo unha parábola perfecta ata caer, a uns 50 metros, dentro do pozo que había na horta.
—Ai, pola virxe de Guadalupe, que era a única que tiña! —berrou Manuela.
Pasou o resto da tarde intentando pescala: coa callada do avó, ca goma de
regar ata cunhas pinzas do churrasco que tiña na horta. Nada. A pandeireta
quedou alí, no fondo, soa, afogada e probablemente ofendida.
Sen pandeireta e sen cartos para unha nova, Manuela colleu outra vez
a tapa da pota vella e colgoulle uns axóuxeres a xeito de ferreñas… Non
soaba igual, pero tiña un aquel moderno que foi todo un éxito o día da
festa da parroquia.
Foi tal o ruxerruxe que se armou que chegou por Currelos un produtor
con gafas sen cristais e bufanda en xullo, buscando talento rural “de raíz
con toque posmoderno” que dicía que ía facer de Manuela toda unha estrela
musical. A rapaza era desconfiada mais comezaron por dar un concerto
na taberna da aldea, rodeada de amigas, veciñas e algunhas vacas curiosas,
coa Xata de líder, muando ao ritmo da tapa da pota vella.
O concerto foi todo un éxito e dedicoulle aquela actuación á súa primeira
pandeireta:
—Descansa en paz no pozo, amiga. Ti abriches a porta ao triunfo…
e á ferruxe.
1º premio Categoría Xuvenil – Adriana González, Habelas Hailas
A miña bisavoa era unha meiga. Ela e as súas amigas xuntábanse cada tarde, ao serán, para facer os seus aquelarres e crear meigallos e encantamentos coa maxia das súas mans.
Todas elas estaban dotadas de poderes extraordinarios que lles permitían transformar obxectos cotiás en valiosos instrumentos musicais. Bastáballes acariñar cos seus dedos unha lata de pementón, golpear dúas pinas, ou bater unha culler contra unha botella de anís para que a música emanase dos conxuros das súas mans.
Tamén eran quen de facer maxia coa forza das súas voces, sacando obras de arte das súas gorxas coma se fosen magos que sacan coellos dos sombreiros. O seu cantar era tan fermoso que cegaba os corazóns de cantos as escoitaban.
Pero o seu meigallo ía moito máis aló. Ela e as súas veciñas eran meigas sabias, que coñecían a fórmula dunha apócema máxica capaz de conservar as linguas prohibidas durante décadas e décadas. Coas súas mans e coas súas gorxas foron quen de preservar o ADN da nosa identidade, elaborando coa lingua galega auténticas obras de arte en
forma de cantareas.
Entre alalás e muiñeiras, entre pandeiretas e tarrañolas, foron facendo os seus ritos e transmitíndoos ás súas fillas e netas. Nos solsticios de verán, eu tamén me reúno con elas, e a carón dunha lareira e dun pote, énchome do saber e da cultura centenaria que reside nas súas voces.
Este ano, polas Letras Galegas, vai haber un grande aquelarre como homenaxe a todas as que, coma a miña bisavoa, levan facendo maxia unha morea de anos.
Moitos din que a maxia non existe, e que as meigas son invencións populares.
Iso é porque non coñecen a miña bisavoa e as súas compañeiras.
Todo o saber do mundo está dentro delas. Porque as avoas sabias, como
as meigas, habelas hailas.
2º premio Categoría Xuvenil – Adara Soto, Dunha pandeireta engaiolada
O cristal rompeu en mil anacos e dos meus ollos brotaron bágoas silandeiras e medorentas. Polo meu escudo translúcido só pasaba a escuridade dun murmurio ferinte que me facía tremer. Golpes enfadados sacudíronme unha e outra vez, como xa era costume. Sentíame nunha inmensa gaiola con barrotes en forma de promesas de amor de baleiro e cariño de plastilina. Unha proposta de casamento, un anel de ouro, un sorriso acedo e uns ollos acastañados foran aqueles que me someteran a unha sinfonía de golpes e desprezo que me vía obrigada a denominar matrimonio.
Busquei escapar da realidade. Lembranzas comezaron a sucederse na miña cabeza, naquel escenario que endexamais me cansaría de vivir. Preparábame e tapábame os negróns como podía. Pandeireta en man, saía da casa a paso firme e chegaba ao lugar que tanto ansiaba. Comezabamos a tocar, con cada nova nota infinidade de cores atravesaban o ar. Risos, bailes, aturuxos e música. Palpábao todo á vez, en cuestión de segundos, ao son das pandeiretas. Ulía o entusiasmo e percorría coa ollada a carballeira ateigada de xente. As comisuras dos meus labios curvábanse para finalmente debuxar un sorriso de orella a orella contaxiado polo ambiente dun lugar no que me sentía segura. Un lugar no que era feliz.
Erguinme do chan, o meu home, considerara, xa me zoscara dabondo. O remate do día achegábase, observei o sol acariñando as montañas, debuxei o tacto das ferreñas e sorrín o máximo que a dor me permitía. Esta noite había foliada.
3º premio Categoría Xuvenil – Gabriel Capón, O cazador e a presa
Na escuridade do bosque, baixo o murmurio das follas movidas polo vento, o cazador avanza. Os seus pasos son firmes, case silenciosos, sobre a terra húmida. Nos seus ollos brilla unha fame antiga, unha sede de sangue que lle queima as veas. A escopeta, fría e pesada, descansa no seu ombro, e os seus dedos acarician o gatillo cunha ansia contida. Cada sombra, cada ruxido, fai que o seu corazón lata máis forte, non por medo, senón pola emoción da caza. Quere matar. Necesítao.
A presa, un cervo novo, está a poucos metros, ignorante do perigo. O seu corpo áxil treme ao roce dunha brisa fría. Os seus ollos, grandes e húmidos, miran ao redor, inquietos, captando o menor movemento entre as árbores. O seu corazón late desbocado, como se un instinto ancestral lle berrase que fuxa. Pero non sabe de onde vén o perigo. As súas patas, lixeiras e nerviosas, pisan follas secas, e o leve crepitar resoa como un tambor no silencio. O terror apodérase del, un medo puro, animal, que lle aperta o peito e lle rouba o alento.
O cazador sorrí, un xesto cruel que deixa ver os dentes. Pode cheirar o medo da presa, case saborealo. Move un paso, lento, calculado, e o cervo ergue a cabeza, as orellas tensas. O home axusta a arma, o canón apuntando ao flanco do animal. Imaxina o sangue quente escorrendo, o corpo inerte caendo sobre a herba. A súa respiración é pausada, pero opulso trémelle de excitación. É o momento. O poder de decidir a vida ou a morte está nassúas mans, e iso éncheo de vida.
O cervo, nun instante de pánico cego, dá un salto, intentando fuxir. As ramas cruxen baixo o seu peso, o seu corpo choca contra os arbustos. Pero o cazador é rápido. O disparo retumba, un eco que fai calar o bosque. O cervo cae, un suspiro débil escapa da súa gorxa mentres o sangue tingue a terra.
O cazador achégase, os ollos brillando de satisfacción. Toca o corpo aínda quente, sentindo a vitoria. Non hai remorso, só a euforia do triunfo.
O bosque queda en silencio, só roto polo riso baixo do cazador. A morteé a súa compañeira, a súa amiga, e hoxe, unha vez máis, danzaron xuntos.